Bekkenbodem en incontinentie

In dit stuk willen wij u informeren over de bekkenbodem; de anatomie, de werking hiervan, wat voor problemen er kunnen optreden en wat u hieraan zou kunnen doen.

De bekkenbodem bestaat uit bindweefsel en spieren die aan de onderzijde van het bekken liggen en die er samen voor zorgen dat de organen in het bekken worden gedragen en aan de onderzijde het bekken afsluiten. Daarom wordt de bekkenbodem ook vaak een                 hangmat genoemd.

De bekkenbodem moet aanspannen om urine en ontlasting op te houden, maar zal goed moeten ontspannen om te kunnen plassen of ontlasten. Maar tijdens hoesten of zwaar tillen moet de bekkenbodem extra werk verrichten om te zorgen dat de organen op de juiste plek blijven en dat er geen urine of ontlasting naar buiten komt.

Er is nog steeds soms verwarring over, maar mannen hebben ook een bekkenbodem! Deze is wat smaller dan die van een vrouw en heeft er twee buizen (plasbuis en anus) doorheen lopen i.p.v. drie. De bekkenbodem bestaat uit meerdere spierlagen die met elkaar samenwerken. Dat gebeurt voor een deel zonder dat we het in de gaten hebben, maar er is ook een groot deel waar we zelf controle over kunnen uitoefenen. Het is niet mogelijk maar een klein deel aan te spannen. Het is meer een ‘alles of niets’ fenomeen.

Als bekkenbodemspieren niet goed werken kan dat zijn omdat:

• de spieren te hoog gespannen zijn (overactief);
• de spieren te zwak zijn;
• de spieren niet in staat zijn om op de juiste manier te reageren (verstoorde coördinatie).

Als één van deze problemen optreedt kan je de volgende klachten krijgen:

• urine of ontlasting niet goed kunnen ophouden;
• je kunt windjes niet goed ophouden;
• organen in het bekken blijven niet goed op hun plek, je kan last krijgen van een verzakking;
• je kunt niet goed uitplassen, waardoor er urineweginfecties ontstaan;
• je kunt ontlasting niet goed kwijt, waardoor je obstipatie krijgt;
• je kunt niet vrijen zonder pijn;
• pijnklachten in onderbuik, bekken(bodemgebied) of lage rug;
• niet goed kunnen poepen of plassen terwijl er wel aandrang is.

Eén van de meest bekende/voorkomende problemen is incontinentie. Ongeveer één op de vier mensen jonger dan 65 lijdt aan incontinentie waarvan 7% zelfs dagelijks. Na de 65 stijgt dit aantal zelfs naar 15-30% bij zelfstandig wonende ouderen en tot 75-90% bij mensen die in een verzorgings- of verpleeghuis zitten.

Vergis je niet, ook bij heren komt incontinentie voor!

Er zijn verschillende varianten van (urine)incontinentie. Bij jongere vrouwen is er meestal sprake van stressincontinentie, maar bij mensen boven de 65 is het vaak urge of gecombineerde incontinentie. Bij mannen is dit vaker urge incontinentie.

Stress incontinentie is ongewild urineverlies bij druk in en op de buik, bijvoorbeeld wanneer iemand lacht, hoest, niest, bukt, de neus snuit of bij zwaar tillen en haastig bewegen zoals sporten

Urge incontinentie (aandrangincontinentie) is ongewild urineverlies voor het toilet bereikt is, door een plotse, hevige, onhoudbare aandrang. Bijvoorbeeld urineverlies bij het pakken van de deurklink om het toilet te openen.

Gemengde incontinentie is een combinatie van urge incontinentie en stress incontinentie. Je  kan dan aandrang voelen om te plassen, maar ook druppels verliezen wanneer je lacht of hoest.

Goed nieuws: er zijn veel bekkenbodemklachten waaraan je zelf iets kan doen! Ook als je maar een beetje last hebt, een beetje urine verliest of als je verzakking nog niet zo erg is, juist dan is het belangrijk om zelf aan de slag te gaan om erger te voorkomen!

Maar ook als je geen klachten hebt is het van belang te weten hoe je je bekkenbodem aanspant; wat je moet voelen en waar je wat moet voelen (want voorkomen is beter dan genezen).

Allereerst wat basis adviezen:

• span je bekkenbodem aan en ontspan weer goed;
• probeer zwaar tillen te vermijden, maar span ze in ieder geval goed aan tijdens hoesten, tillen of zware krachtsinspanningen) waarbij de druk op je buik omhoog gaat;
• zorg dat je ontlasting soepel is door voldoende vezels eten en drink voldoende water (ongeveer 2 liter per dag) en beweeg voldoende.

Even wat oefenen:

1. Wat voel je bij aanspannen van je bekkenbodem?
2. Voel je het aan de voor of achterkant van het bekken?
3. Verandert er iets in het gevoel bij het maken van een bolle of holle rug?
4. Verandert er iets aan het gevoel als je ligt, zit, of staat?

2. Plas of windje:

• Probeer een windje op te houden, wat voel je dan?
• Kan je plas ophouden?
• Praktische oefening voor op het toilet: begin te plassen en stop even met plassen: wat gebeurt er dan? Plas daarna eens door? Dit mag je één keer, niet vaker.

3. Ontspannen-bewust worden van bekkenbodem:

• Handen onder de billen: plaats je handen onder je billen (dit kan in zit of lig), laat ze even liggen en haal ze er langzaam onderuit halen, welk verschil voel je dan?
• Plaats je handen onder zitbeentjes en beweeg voor- en achterwaarts met je lichaam en daarna zijwaarts: wat voel je? Daarna doe je hetzelfde zonder handen eronder en wederom probeer je te ervaren wat je voelt. Dit verlaagt ook de ademhaling en je krijgt hierdoor meer ontspanning

4. Buikademhaling en ontspanning:

• Ga op je rug liggen op een rustige plek met een kussentje onder je knieën. Doe je ogen dicht en leg een hand onder op je buik. Adem nu rustig door je neus in en door je mond uit. Probeer tijdens het inademen naar je buik te ademen, dit heet buikademhaling
• Span één voor één je ene been, je andere been, je ene arm en je andere arm, helemaal aan en daarna ontspan je de ledemaat weer. Daarna doe je hetzelfde met je billen. Dan til je je hoofd op dat je je buikspieren aanspant en ook dat ontspan je weer
• Als je nu meer ontspannen ligt probeer je tijdens de ademhaling je bekkenbodem te voelen mee bewegen. Bij het inademen gaat de bekkenbodem een beetje naar beneden, bij de uitademing veert het een beetje terug (denk aan de hangmat, zo ziet de bekkenbodem er ook uit). De buikspieren moeten ontspannen blijven.

Dit is uiteraard de basis, als u zelf tegen problemen aanloopt zoals hierboven vermeld staat kan u altijd contact opnemen met één van onze collega’s. Amber, Saskia en Judith zijn namens de geriatrie groep hierin gespecialiseerd en Dominique als algemeen bekkenbodemspecialist.

Let op: wij zijn geen bekkenfysiotherapeuten en doen dus nooit inwendig onderzoek. Wij kunnen wel een screening doen om te kijken waar de problemen vandaan komen en u oefeningen hiervoor geven. Als wij denken dat uw problematiek bij een bekkentherapeut hoort zullen wij u verwijzen naar een collega.

Specifieke tips:

1. Als u last heeft van urineverlies tijdens hoesten helpt het om uw romp te draaien (maakt niet uit welke kant), dit houdt de bekkenbodem beter gespannen. Als oefening kan u ook het verschil voelen: hoest eens zonder romp te draaien: de bekkenbodem zakt naar beneden. Hoest eens met het draaien van de romp: de bekkenbodem blijft gespannen
2. Bij rugklachten, heupartrose of na een heupoperatie komt ook eerder incontinentie voor doordat een spier rond de heup en bekkenbodem verzwakt. Schrik hier niet van, u kan hier iets aan doen door te oefenen.

Met dit artikel hopen wij u meer geïnformeerd te hebben over de bekkenbodem. Daarnaast hopen wij ook dat we een beetje een taboe kunnen doorbreken wat toch vaak bij dit onderwerp komt kijken.

Op verschillende locaties zal u op het toilet ook posters zien hangen met toiletadviezen, deze dragen bij aan een gezonde bekkenbodem. Ook  zal er op de toiletten incontinentiemateriaal beschikbaar zijn voor dames en heren. In Malden bevindt het materiaal zich in de kast achter het toilet, in Molenhoek en Nijmegen is dit materiaal te vinden in de grijze mand die zich op het toilet bevindt.

Als u zelf meer over de bekkenbodem wil lezen en bovenstaande tips uitgebreider wilt bekijken kijk dan ook op deze site: www.bekkenbodemonline.nl